بارداری و دندانپزشکی
اهمیت سلامت دهان و دندان در بارداری
به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری، احتمال بروز انواع مشکلات دهان و دندان در این دوران بیشتر است.
پوسیدگی دندان، در صورت درمان نشدن ممکن است باعث گسترش عفونت به دیگر بخش‌های بدن شود که در دوران بارداری می تواند منجر به خطرات جدی شود.
همچنین بیماری‌های جدی لثه نیز ممکن است در این دوران مشکلاتی ایجاد کند. بنابراین در کنار معاینات عمومی پیش از بارداری و زنان، باید معاینۀ دهان و دندان را نیز به برنامۀ خود اضافه کنید.
تغییرات هورمونی دوران بارداری و تاثیر بر دهان و دندان
یکی از مواردی که در دوران بارداری وجود دارد به هم خوردن هورمون های زنانه در دوران بارداری است.
در این دوران به علت این تغییرات لثه‌های‌شان مستعد التهاب و خونریزی هستند و پوسیدگی دندان تشدید و احتمال درد و عفونت شدید وجود دارد. به‌همین علت اگر خانم‌های باردار بهداشت را در زمینه بیماری و التهاب لثه و بهداشت دهان و دندان رعایت نکنند، ممکن است باوجود مقدار کمی پلاک میکروبی و جرم دچار تورم یا خونریزی لثه و یا مشکلات جدی شوند. بنابراین تاکید جدی می‌شود قبل از تصمیم به بارداری به دندانپزشک مراجعه و چنانچه پوسیدگی دندانی یا جرم‌گیری لازم است اقدامات لازم را انجام دهید.
دندان درد در دوران بارداری
یکی از دغدغه های اصلی مادران باردار درد دندان در این دوران است. زمانی که استخوان های جنین در حال شکل گیری است بخش اعظمی از ذخایر کلسم بدن مادر از بین می رود و باعث پوکی دندان های مادر می شود در نتیجه مادران باردار با دندان درد شدید رو به رو خواهند شد. در این دوران سعی کنید از مواد مغذی حاوی کلسیم مانند سبزیجات یا مکمل های توصیه شده توسط پزشک استفاده کنید.
آیا معالجات دندانی در طول بارداری مانعی ندارد؟
درمان دندانپزشکی در طول مدت بارداری شامل درمان های ساده و پیشگیرانه مثل جرم گیری و ترمیم پوسیدگی هاست. انجام درمان های پیچیده معمولا به بعد از این دوران موکول می شود مگر آنکه به دلیل ابتلای مادر به درد دندان گریزی از آن نباشد.
جراحی ها اغلب به بعد از بارداری موکول می شوند ولی گاهی جراحی اجتناب ناپذیر است مثلا بر داشتن افزایش حجم لثه دوران بارداری که لثه به سطح جونده دندانها رسیده که حین جویدن دردناک باشند و زن باردار نتواند غذا بخورد و یا از نظر روحی و روانی بعلت زیبایی، بیمار بسیار در رنج باشد.
خانم بارداری که از عفونت و یا درد دندان رنج می برد، باید سریع تحت مداوا قرار گیرد. اغلب اوقات عوارض ناشی از موقعیت های اورژانسی بیش از خطرات همراه با اقدامات درمانی است.
بهترین زمان درمان های دندانپزشکی در بارداری
بهترین زمان برای انجام درمانهای دندانپزشکی در زنان باردار ۳ ماهه دوم حاملگی است.
در ۳ ماهه اول بارداری چون جنین در حال شکل گیری است، مصرف داروها و احتمال بروز عفونت روی روند رشد و تکامل اثر میگذارد.
لذا به زنان باردار توصیه می شود در صورتی که مشکلات دهان و دندانشان اورژانسی نیست ترجیحا در ۳ ماهه اول هیچ اقدامی نکنند.
در ۳ ماهه سوم نیز تحمل مادر برای روی صندلی دندانپزشکی کاهش می یابد و فشار بر روی مثانه و ورید اجوف تحتانی او زیاد می شود که مجبور به جابجایی و رفتن به دستشویی پیدا می کند. لذا بهتر است فقط درمانهای کوتاه مدت و اورژانس در این دوره انجام شود.
خدمات ضروری دندانپزشکی در دوران بارداری و احتیاط‌های لازم
چنانچه بررسی و درمانهای لازم قبل از بارداری انجام شده باشد معمولا دیگر نیاز به درمان ضمن بارداری نیست و مراجعه به دندانپزشک فقط برای جرم‌گیری است ولی به هرحال در صورت بروز مسئله حاد مانند درد دندان و عفونت یا نیاز به عصب کشی اجبارا باید درمان انجام شود. در غیر این صورت درد و عفونت می‌تواند هم به مادر و هم به جنین صدمه وارد کند. البته درمان با مشورت و اجازه پزشک بیمار انجام می‌شود رعایت چند اصل مهم است.
استفاده از داروهای دندانپزشکی در بارداری
با توجه به اینکه داروها از جفت عبور می‌کنند در تجویز آنها باید نهایت احتیاط رعایت شود برای نمونه در صورت لزوم تجویز خانواده پنی‌سیلین و آموکسی‌سیلین و ماکرولیدها بلامانع است ولی از تجویز تتراسیکلین باید پرهیز شود چراکه می‌تواند سبب صدمه کبدی مادر و تغییر رنگ دندانهای در حال تشکیل شود. از نظر مسکن معمولا تجویز استامینوفن و کدئین بلامانع ولی از مصرف آسپرین به ویژه در اواخر سه ماهه سوم بارداری باید پرهیز شود. مجدد تاکید می‌شود با توجه به عبور داروها از جفت اولا مادر باردار نباید خودسرانه دارویی مصرف کند دوما در صورت ضرورت با تجویز پزشک یا دندانپزشک مصرف شود.
ترمیم دندان در بارداری
زنان باردار می توانند دندانهایشان را ترمیم کنند و نگران از جیوه موجود در ماده ترمیم کننده دندان که به آن آمالگام گویند نباشند. آمالگام آلیاژی است که از مخلوط نقره ،مس،قلع با جیوه حاصل می شود که حدود ۱۵۰ سال است که از آن استفاده می شود حدودا در سال ۲۰۰۳ گزارشی انتشار یافت که جیوه موجود در آمالگام در زنان باردار تاثیرات منفی بر جنین داشته و باعث تولد نوزادان با وزن کم و یا نقص های مادر زادی می شود و ترمیم با مواد همرنگ توصیه می شد، ولی تحقیقات بعدی پژوهشگران نشان داد که ارتباطی میان استفاده از آمالگام در دوران بارداری با وزن نوزاد ندارد.
درمانهای زیبایی دندانپزشکی در دوران بارداری
سه ماهه دوم بهترین و کم خطرترین زمان انجام درمانهای متداول دندانپزشکی است ولی انجام درمانهای غیر ضرور مانند سفید کردن دندان و درمانهای زیبایی و انجام روکش چنانچه واجب نباشد بهتر است پس از خاتمه بارداری انجام شود.»
رادیولوژی دهان و دندان در دوران بارداری
انجام رادیوگرافی ضروری دندانی چنانچه ناحیه شکم با روپوش سربی پوشیده شود هیچ مشکلی برای جنین ندارد متاسفانه این هم یک باور غلط است که در جامعه وجود دارد .البته انجام رادیوگرافی ناحیه شکم و لگن در طی دوران بارداری به ویژه سه ماهه اول باید پرهیز شود.
همچنین استفاده از ایزوتوپ و اسکن استخوانی در دوران حاملگی حتی الامکان نباید انجام شود. انجام رادیوگرافی دندانی به شرطی که ناحیه شکم با روپوش سربی پوشیده شود هیچ مشکلی برای جنین ندارد و این باور غلط باید از بین برود.
پر کردن دندان در بارداری
امروزه تقریبا به تمامی بانوان باردار هشدار داده می شود که از وارد شدن جیوه به بدن خود در دوران بارداری جلوگیری کنند. به همین منظور پزشکان توصیه می کنند که برای جلوگیری از بروز آسیب های احتمالی ناشی از جیوه بر جنین، مصرف غذاهایی همچون ماهی ها را که احتمال وجود چنین آلودگی در آنها وجود دارد را به حداقل مجاز برسانند.
جیوه یک آلاینده فلزی سنگین است که می‌تواند برای مدت‌های طولانی در بافت حیوانی انباشته شود. معمولاً ماهی های شکارگری که عمر طولانی دارند مستعد جمع آوری جیوه بیشتر در بدن خود هستند. به همین دلیل، منبع اولیه جیوه در غذای انسان، غذای دریایی است. بعد از اینکه فرد جیوه را خورد، این فلز در تمام بدنش پخش شده و در مغز، کبد و کلیه ها جمع می‌شود. در مادران باردار، جیوه می‌تواند در جفت و جنین نیز جمع شود. تأثیر مسمومیت جیوه شامل اختلال در سیستم عصبی مرکزی و فرارسان های عصبی و تحریک نوروتوکسین ها می‌شود که همگی به مغز آسیب می‌زنند. برای جنین در حال رشد و کودکان، جیوه می‌تواند رشد مغز را دچار اختلال کرده و موجب تخریب اجزای سلول شود.
تمامی این اطلاع رسانی ها و افزایش سطح آگاهی مادران باردار سبب ایجاد شدن نگرانی هایی در مورد اثرات مخرب جیوه موجود در مواد پرکردن دندان ها شده است.
اطلاعات محدودی در مورد تاثیرات دراز مدت مواد پر کردن دندان، منجمله جیوه وجود دارد. اما تحقیقات موجود هیچگونه تاثیر منفی بر مادر باردار و جنین او نشان نمی‌دهد.
بطور کلی، فقط مقدار بسیار کمی بخار جیوه از مواد پر کردن دندان خارج می‌شود. مطالعات متعدد نشان‌دهنده این موضوع است که این مقدار کم نمی‌تواند تاثیر منفی و مضر بر سلامتی بزرگسالان، کودکان یا جنین در رحم مادر داشته باشد.
برخی از مردم عقیده دارند که باید مواد پر کردنی دندان را خارج کنند، اما این ایده خوبی نیست. خارج کردن مواد پر کردنی دندان باعث پخش شدن اثرات جیوه و در نتیجه افزایش تاثیر منفی آن در مقایسه با نگه داشتن آن در وضعیت فعلی است.
به هر حال، بسیاری از دندانپزشکان به جای جیوه از مواد دیگری برای پر کردن دندان استفاده می‌کنند تا از تاثیر دراز مدت جیوه بر سلامتی کارکنان دندانپزشکی بکاهند.
اگر شما می‌خواهید دندان تان را پر کنید و در مورد جنس این مواد نگرانی دارید، با دندانپزشک خود در این باره صحبت کنید.
درمان عصب کشی دندان در بارداری
دندانپزشک شما ممکن است بسته به ماه بارداری، برای درمان ریشه‌ی دندان، یکی از گزینه های زیر را پیشنهاد کند:
- عصب کشی دندان در سه ماهه اول بارداری
سه‌ماهه‌ی اول بارداری دوران بحرانی و حیاتی است. در صورتی که در این دوران مشکلی در دندانها مشاهده شود، دندانپزشک به شما توصیه می‌کند رسیدگی به مشکل را تا زمان شروع سه‌ماهه‌ی دوم به تعویق بیندازید.
- عصب کشی دندان در سه ماهه دوم بارداری
وقتی وارد سه‌ماهه‌ی دوم شدید، دندانپزشک از شما می‌خواهد از دندان خراب خود عکس پرتو ایکس تهیه کنید و درمان ریشه‌ی دندان را شروع می‌کند. با این حال، در صورتی که در سه‌ماهه‌ی سوم دچار مشکل ریشه‌ی دندان شدید، دندانپزشک توصیه می‌کند درمان را به بعد از تولد نوزاد موکول کنید.
درمان کانال ریشه دندان در بارداری
با این که درمان ریشه‌ی دندان یک درمان بسیار ایمن و بی‌خطر است، اما بسیار مهم است که در اولین ویزیت به دندانپزشک خود بگویید که باردار هستید. این گوشزد باعث می‌شود دندانپزشک نسبت به شرایط شما به خوبی آگاهی پیدا کند و بتواند در خصوص درمان شما بهترین تصمیم ممکن را بگیرد.
کشیدن دندان در بارداری
کشیدن دندان همیشه آخر گزینه برای دندانپزشکان است و آنها سعی می‌کنند تا جایی که ممکن است دندان را حفظ کنند. اما در شرایطی که دندان شما به شدت پوسیده باشد، بهداشت دهان را به خطر می‌اندازد و باید دندان را خارج کرد.
در هر زمانی در دوره‌ی بارداری می‌توانید دندان بکشید اما معمولاً دندانپزشک به شما توصیه می‌کند این کار را به سه‌ماهه‌ی دوم موکول کنید. به این ترتیب، در سه‌ماهه‌ی اول که جنین در حال رشد است در معرض پرتو ایکس قرار نمی‌گیرید و در سه‌ماهه‌ی سوم هم نیاز نیست به مدت طولانی روی تخت دراز بکشید. پس بهترین زمان برای کشیدن دندان در بارداری، سه‌ماهه‌ی دوم است.
سفید کردن دندان در بارداری
می‌توانید سفید کردن دندان را در دوران بارداری انجام دهید، اما در موارد این‌چنینی که ضروری به حساب نمی‌آیند، دندانپزشک به شما توصیه می‌کند تا بعد از زایمان صبر کنید.
از سفید کردن دندان و دیگر درمانهای زیبایی در سه‌ماهه‌ی سوم اجتناب کنید چون احتمالاً برایتان خیلی سخت خواهد بود که در طول مدت درمان روی تخت بی‌حرکت دراز بکشید.
نکات قابل توجه
- زنان باردار اگر از بوی خمیر دندان حالت تهوع پیدا می کنند، می توانند از خمیر دندانهای بدون بو استفاده کنند.
- تغییرات هورمونی دوران بارداری در نیمی از زنان باعث افزایش بزاق و در نیمی دیگر باعث خشکی دهان می شود. خشکی دهان محیط دهان را برای رشد میکروب ها مساعد می کند بنابر این توصیه می شود با افزایش مصرف مایعات و جویدن آدامس های بدون قند و استفاده از دهان شویه از خشکی دهان جلوگیری کنند.
- رعایت نکردن بهداشت دهان توسط زنان باردار، خطر زایمان زود رس را تا ۷ برابر افزایش می دهد عفونت دهان و دندان با افزایش پروستا گلاندین ها منجر به زایمان زود رس می شود .
- مصرف مداوم قرص های ضد بارداری پس از ۱۸ ماه باعث افزایش تخریب پریودنتال ( انساج اطراف دندان) و بیماری لثه می شوند.
- برخی بانوان معتقند که تامین کلسیم بدن جنین از دندانها یشان باعث پوسیدگی دندانهایشان شده است که این تصور غلط است. افزایش میزان پوسیدگی در دوران بارداری ناشی از نوع رژیم غذایی و رعایت ناقص بهداشت دهان و دندان است.
کلسیم موجود در دندانهای مادر به صورت کریستالهای ثابت هستند و امکان تامین کلسیم مورد نیاز جنین توسط این کلسیم وجود ندارد هر چند کلسیم از استخوانها ممکن است برداشته شود.
- بدلیل افزایش تغیرات هورمونی، بخصوص در سه ماه اول حاملگی، به مراتب مادر حالت تهوع خواهد داشت به علت آنکه مواد اسیدی معده به دهان راه می یابد منجر به خوردگی شدید دندانها می شود که سطح کامی دندانهای قدامی فک بالا بیشترین آسیب را از اسید معده می بینند.
لذا بعد از هر بار تهوع، دهان را با آب شستشو داده تا خاصیت اسید معده راه یافته به دهان خنثی شود.
زنان باردار به علت ویار از زدن مسواک و نخ دندان خوداری کرده که خود باعث پوسیدگی می شود و داشتن ویار تمایل به مصرف غذای شیرین و ترش را زیاد کرده که هر دو این مواد باعث پوسیدگی و خوردگی دندان ها می شود.
نکته پایانی
قبل از این که تصمیم به باردار شدن بگیرید، باید از سلامت دندانها و لثه‌های خود اطمینان حاصل کنید. باردار شدن سلامت دهان و دندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اگر سلامت دهان و دندان شما در وضعیت ایده‌آلی نباشد، بارداری تان دچار خطراتی خواهد شد.
