مکیدن انگشت شست در کودکان
مكیدن انگشت شست، یكى از عادات رایج دوران كودكى است. گاهی اوقات حتی از دوران جنینی هم این عادت در نوزادان وجود دارد. این رفتار براى نوزادان و كودكان خردسال كاملاً طبیعى و عادى است و به کودک احساس آرامش می دهد.
اما اگر بعد از ۶ سالگى، باز هم كودك مبادرت به مكیدن شست كند، نیاز به درمان و رسیدگى دارد، زیرا این عادت می تواند موجب به هم ریختگى ردیف دندان ها، فك و آرواره او شود.
علت مكیدن انگشت شست
انگشت مكیدن، طبیعى ترین پاسخ كودك هنگام رویارویى با فشار روانى، اضطراب و مشكلات هیجانى است.
روان شناسان معتقدند براى درمان این رفتار در كودكان زیر ۶-۵ سال نباید عجله كرد، زیرا بسیارى از این گونه عادت ها به تدریج و با افزایش سن كودك كاهش مى یابند و به كلى از بین مى روند.
عوارض ناشى از مكیدن انگشت
مكیدن انگشت بعد از ۶ سالگى مى تواند مشكلات جدى در زمینه دندان ها، لثه و آرواره به وجود آورد. مك زدن هاى با فشار كودك به شست یا انگشتش در طول روز و شب، موجب جلو آمدگى دندان ها و ناهنجارى هاى استخوان فك او مى شود.
دندان هاى ردیف بالا به سمت بیرون كشیده مى شوند و دندان هاى ردیف پائین نیز به سمت داخل دهان كج مى شوند.
علت آن است كه استخوان بندى كودك تا قبل از ۸ سالگى بسیار نرم و شكل پذیر است. متأسفانه زمانى كه كودك به مدت طولانى انگشتش را مى مكد، در شكل ظاهرى آرواره خود تغییر به وجود مى آورد. اگر كودكى نتواند عادت شست مكیدن خود را تا قبل از آن كه دندان هاى دائمی ردیف جلویى او در نیامده ترك كند، ممکن است در مدت چند ماه فك و آرواره او آسیب جدى ببیند.
بنا به نظر آکادمی دندان‌پزشکان اطفال آمریکا، مکیدن انگشت به آرواره‌ی بالایی و توده‌ی نرم کام فشار وارد می‌کند و درنتیجه منجر به نازک شدن آرواره‌ی بالایی کودک و تغییر شکل دندان‌ها می‌شود.
هرچند این مشکل با ارتودنسی قابل رفع است، اما مشکل احتمالی دیگر نوک‌زبانی صحبت کردن کودک است که به درمان پیوسته و شاید درازمدت نیاز دارد.
آثار بلندمدت مکیدن انگشت‌ها به این موارد خلاصه نمی‌شود. در کودکانی که دچار «کراس بایت» هستند یعنی دندان‌های بالا و پایین‌شان به‌شکل هماهنگ روی هم قرار نمی‌گیرند، مکیدن دندان وضیعت را بدتر می‌کند.
مکیدن انگشت ممکن است در کام بالا حفره ایجاد کند که باعث می‌شود بیشترِ فشار جویدن به دندان‌های عقبی وارد شود. این مسئله باعث ناهماهنگی بیشتر دندان‌ها می‌شود و طی رشد کودک بر ساختار دهان و دندان او اثر می‌گذارد.
به‌طور کلی، اثرات احتمالی مکیدن انگشت شست برای کودکان پس از سه سالگی عبارتند از:
- فاصله گرفتن دندان های قدامی بالا و پایین از یکدیگر
- جلوزدگی بیش از حد دندان های قدامی بالا
- تنگ شدن قوس فک بالا و ایجاد کام گنبدی
- عدم رشد عرضی فک بالا
این مشکلات، نتایج ناگوار دیگری از جمله موارد زیر را نیز به دنبال دارند:
- ضعف عملکرد زبان
- مشکلات جویدن غذا
- مشکلات تکلم
- اپن‌بایت یا اُوربایت (باز بودن فضای بین دندان های بالا و پایین )
- افتادن لوزه‌ها که منجر به خرخر کردن می‌شود.
- ایجاد عفونت در نواحی اطراف ناخن‌ها و شیوع بیماری‌های عفونی
- تغییر شکل اسکلت که می‌تواند به ضعف اعتماد به نفس منجر شود.
- مشکلاتی در یادگیری شیوه‌ی صحیح بلعیدن غذا.
زبان نقش مهمی را در عمل فرو بردن غذا بازی می‌کند. در افراد عادی به هنگام بلعیدن غذا، زبان پشت سقف دهان قرار می‌گیرد. اما در کودکانی که عادت مکیدن شست خود را دارند، همزمان با بلعیدن، زبان جلو آمده و بین دندان‌های قدامی قرار می‌گیرد. این امر بلعیدن غذا را سخت‌تر می‌کند. در این حالت کودک برای اصلاح حرکات زبان خود نیاز به آموزش دارد.
این عادت معمولاً چقدر طول می‌کشد؟
بسیاری از کودکان عادت مکیدن انگشت دست و پا را خود به خود در دوران نوپایی، بین ۲ تا ۴ سالگی، ترک می‌کنند. آن گروه از کودکانی که همچنان این عادت را دارند، با ورود به مدرسه و تحت تاثیر تمسخر همسالانشان سرانجام دست از مکیدن انگشت برمی‌دارند. البته به خاطر داشته باشید که حتی کودکانی که این عادت را ترک کرده‌اند، ممکن است در اثر اضطراب و نگرانی دوباره به این عادت گرایش پیدا کنند.
چه زمانی باید برای ترک این عادت مداخله کرد؟
مکیدن انگشت شست معمولاً تا زمان درآمدن دندان‌های دائمی نگران کننده نیست؛ اما پس از آن بر سقف دهان (کام) یا مرتب بودن دندان‌ها اثر می‌گذارد. اگر کودک انگشت را با شدت مک بزند، بیشتر از حالتی به دندان‌ها آسیب وارد می‌شود که کودک صرفاً انگشت را بی حرکت در دهان قرار دهد.
چطور به کودک کمک کنیم تا مکیدن انگشت خود را ترک کند؟
برای کنار آمدن با این مشکل و ترک تدریجی آن، می توانید توصیه‌های زیر را به کار بگیرید:
- سعی کنید مکیدن انگشتان را به زمان‌هایی که کودک در خانه یا اتاق خواب است محدود کنید. به او توضیح دهید که مکیدن انگشتان در مقابل دیگران کار زشتی است و مخصوص زمان خواب و چرت‌زدن است.
- مشکل را به جنگ و مقابله تبدیل نکنید. «دیگه حق نداری انگشتتو تو دهنت کنی!» اصلا جمله‌ی مناسبی نیست. نشان بدهید که متوجه او هستید و به جای انتقاد از مکیدن انگشتانش، وقتی انگشتش را نمی‌مکد از او به‌خاطر این کار تعریف کنید.
- با کودک دراین‌باره صحبت کنید. به او اطمینان بدهید که هر زمان آماده بود، در کنارش هستید و کمکش می‌کنید. سرانجام روزی می‌رسد که پسر کوچولویتان خودش به شما می‌گوید دیگر نمی‌خواهد انگشتش را بمکد چون شما قدرت و اعتمادبه‌نفسلازم را به او داده‌اید.
- اگر کودک پس از آسیب دیدن یا زخمی شدن، شروع به مکیدن انگشت کرد، مانع نشوید. او نیاز دارد در دایره امن خود قرار گیرد و با این کار شما، دچار اضطراب و هراس می‌شود.
- به کودک کمک کنید خودآگاهی را تمرین کند. وقتی می‌بینید کودک انگشتش را می‌مکد از او بپرسید «حواست هست داری انگشتتو می‌مکی؟!» اگر پاسخ منفی بود، او را متوجه کارش کنید و روشی جایگزین برای آرام کردن او پیدا کنید. می‌توانید پتویی دور او بپیچید یا عروسکی برایش بیاورید.
- از مواد و داروهای تلخ و بدمزه برای ترک عادت مکیدن انگشت استفاده نکنید. این کار منصفانه نیست و به این می‌ماند که فرش زیر پای کودک را بی‌هوا بکشید و زیر پایش را خالی کنید.
- به دنبال راه‌هایی خلاقانه باشید تا به کودک نشان بدهید بزرگ شده است و دیگر نباید انگشتش را بمکد. می‌توانید این‌طور بگویید: «تا حالا دیدی مرد عنکبوتی انگشتشو بمکه؟» این باعث می‌شود کودک درباره‌ی این کار و اینکه آیا می‌خواهد آن را ادامه بدهد فکر کند.
- به استفاده از دستکش به‌عنوان راهی سریع و دم‌دستی روی نیاورید چون باعث کلافگی کودکان و افزایش اضطراب‌شان می‌شود. به‌هرحال آنها بزرگ می‌شوند، می‌توانند خودشان را از دستکش رها کنند و به کارشان ادامه بدهند.
- به یاد بسپارید که کودک هر زمان آماده باشد مکیدن انگشت را کنار می‌گذارد. هرچند برای پدر و مادرها آسان نیست ولی بهتر است کودک را به‌حال خودش بگذارند. او سرانجام از این کار دست می‌کشد.
پیشگیری و درمان ارتودنسی
با کمک متخصص ارتودنسی می‌توان به کودکانی که بالای ۶ سال سن داشته و هنوز عادت به مکیدن شدید و مکرر انگشت خود دارند کمک کرد تا این کار را ترک کنند. متخصصین ارتودنسی ابزار خاصی را روی انگشت کودکان قرار می‌دهند تا لذت مکیدن کمتر شده و عادت را ترک کنند. اگر کودک قبل از این که به دندان‌هایش آسیبی وارد کند عادت خود را ترک نکند، برای رفع نامنظمی و رشد نادرست دندان‌ها در آینده قطعا نیاز به درمان‌های ارتودنسی خواهد داشت.
ابزار دندانپزشکی برای ترک عادت
با قرار دادن محافظ‌های پلاستیکی و نرم در داخل دهان و روی انگشت می‌توان از مکیدن انگشتان کودکان جلوگیری کرد. محافظ شست یا انگشت یک لوله پلاستیکی و نرم است که روی مچ دست کودک بسته شده و انگشت شست را کامل می‌پوشاند و به گونه ای طراحی شده که به‌راحتی داخل دهان جا می‌شود.
گاهی تجهیزات ارتودنسی مخصوص مانند کرایب دندانی (بریس ثابت سقف دهان) توسط دندانپزشک و یا متخصص ارتودنسی روی دندان‌های کودک قرار می‌گیرد تا مانع مکیدن انگشت شود. استفاده از کرایب دندانی در اصل آخرین راه حل ترک عادت مکیدن انگشت در کودکان بزرگ‌تر و یا نوجوانانی است که دوست دارند مکیدن انگشت خود را ترک کنند اما نیاز به یادآوری دارند.
این وسیله از یک صفحه فلزی تشکیل شده که در سقف دهان می‌گیرد و به‌عنوان بازدارنده فیزیکی عمل می‌کند. بریس ثابت سقف دهان توسط بندها به دندان آسیاب اول آرواره بالا می‌چسبند و تاثیر خوبی در ترک عادت دارند. این ابزار ارتودنسی گاهی موجب کاهش ناهنجاری‌هایی چون اورجت زیاد و اپن بایت در دندان‌های دائمی نیز می‌شود. درمان ارتودنسی جامع برای اصلاح هر گونه پیامد و یا وضعیت غیرطبیعی دندان‌ها و فک اغلب بهترین روش برای ترک عادت مکیدن انگشت پا و دست هستند.
تجهیزات دندانپزشکی برای اصلاح آسیب
اگر عادت مکیدن انگشت شست و یا سایر انگشت‌ها زود ترک نشود و دندان‌ها و یا لثه کودک دستخوش آسیب و تغییر شود باید به سراغ خدمات گران قیمت متخصصین ارتودنسی رفت.
اغلب افراد بریس‌های دندانی را دیده‌اند. بریس و یا سیم‌کشی دندان روش استانداردی برای مرتب کردن دندان‌ها است. گرچه انواع مختلف بریس وجود دارد اما بیشتر آنها دارای براکت‌ها هستند. براکت‌ها بخشی از سیم‌کشی دندانی هستند که حاوی فلزات کوچک و یا اشیای سرامیکی هستند که روی دندان‌ها قرار می‌گیرند.
نتیجه گیری
اگر کودک مکیدن انگشت را تا از دست دادن دندان‌های شیری و درآمدن دندن‌های دائمی ادامه دهد، ممکن است باعث جلو آمدن فک بالا شود، طوری که هنگام بسته شدن دهان، دندان‌های بالا از دهان بیرون بماند. شدت مشکلات فیزیکی به شدت مکیدن انگشت بستگی دارد، هرچه کودک با شدت بیشتری انگشتش را بمکد، مشکلات هم جدی‌تر خواهد بود.
روش‌های مختلفی برای ترک این عادات وجود دارند و برای موارد مزمن در سنین ۵ الی ۶ سالگی، مراجعه به متخصص ارتودنسی بسیار توصیه می‌شود.
نهایتاً باید به خاطر داشت که تقریباً تمام آسیبی که ممکن است به دلیل این عادت ایجاد شود، یا به خودی خود و یا به کمک درمان‌های ارتودنسی، قابل جبران خواهند بود. لیکن، استفاده از درمان‌های جامع ارتودنسی برای اصلاح هر گونه نامرتبی دندان‌ها، تا قبل از ترک کامل این عادت، باید کنار گذاشته شود.
شما می توانید سوالات خود را در خصوص ارتودنسی و خدمات مربوط به آن از خانم دکتر نجمه تحویلدارنژاد بپرسید
