مقدمه
اگر با دقت به سطح جونده دندان های آسیایی خود و یا فرزندتان نگاه کنید، حتما شیارهای ریز و درشت متعددی را خواهید دید. وجود این شیارها عمل جویدن و آسیاب کردن غذا را موثرتر خواهد کرد. اما گاهی شکل و عمق این فرورفتگیها طبیعی نیست.
عیب چنین شیارهای عمیقی، این است که حتی با بهترین روش مسواک زدن، موهای مسواک توانایی رسیدن به اعماق فرورفتگی های دندان را ندارد. به دنبال آن مواد غذایی به جا مانده در این اعماق توسط میکروب های دهان تجزیه خواهد شد.
اسید حاصل از این تجزیه سبب صدمه به ساختار دندان شده و نهایتا تکرار این چرخه تولید اسید، سبب ایجاد پوسیدگی و تشکیل حفره در دندان خواهد شد.
در روش فیشورسیلانت که نیازی به بی حسی ندارد، دندانپزشک پس از تمیزکردن و شستن سطح دندان، طی چند مرحله ماده ای همرنگ دندان را روی شیارهای عمیق قرار می دهد. بدین ترتیب از عمق فرورفتگی های روی سطح جونده دندان کاسته شده و دسترسی موهای مسواک به این سطح کم عمق تر تسهیل می گردد.
فیشور سیلانت یا شیارپوش چیست؟
فیشورسیلانت به معنی مهر و موم کردن و بستن درز و شیار دندان است. فیشورسیلانت ماده ترمیمی و همرنگ دندان است که توسط آن شیارهای عمیق سطح جونده دندان‌ها پوشیده شده و بدین ترتیب شیارها کم عمق می‌شوند. استفاده از این روش به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند.
به طور معمول اولین دندان دایمی که در دهان کودک رویش می‌کند، دندان شماره شش یا اولین دندان آسیای بزرگ است. در برخی از کودکان، سطح جونده دندان شش تازه رویش یافته، دارای شیارها و فرو رفتگی‌های عمیقی است که با مسواک زدن تمیز نمی‌شود و خرده‌های مواد غذایی و میکروب‌ها در داخل این شیارها قرار می‌گیرد و باعث پوسیدگی دندان میشود.
برای از بین بردن این مشکل، قبل از اینکه این شیارهای عمیق پوسیده شوند، دندانپزشک شیارهای عمیق را با مواد فیشورسیلانت کم عمق می‌کند، به طوریکه با مسواک زدن سطح جونده دندان براحتی تمیز شود و بدین ترتیب از تجمع خرده‌های مواد غذایی و میکروب‌ها در داخل شیارها و ایجاد پوسیدگی جلوگیری میشود.
فیشورسیلانت تراپی
اگر چه درمان با فلوراید یا فلورایدتراپی موثر‌ترین روش جلوگیری از پوسیدگی سطوح صاف دندان (مانند محل تماس دندانهای مولر با یکدیگر) است، ولی در پیشگیری از ضایعات پوسیدگی شیارها و فرورفتگی‌های سطوح جونده (اکلوزال) تاثیر کمی دارد.
با اینکه سطوح اکلوزال تنها ۱۲ درصد از کل سطوح دندانی را تشکیل می‌دهند ولی بیشتر پوسیدگی‌ها در کودکان مقطع ابتدایی در این سطوح مشاهده میشود.
مسدود کردن این شیارها و فرورفتگیها بوسیله رزین‌های کامپوزیتی با سیالیت بالا (کامپوزیت تقریبا مایع)، یک اقدام پیشگیرانه جهت این امر می‌باشد.
این مسدود کننده‌ها اولا با پر کردن شیارها و فرورفتگیها باعث این می‌شوند که باکتری‌های پوسیدگی زا از محیط زیست انتخابیشان محروم شوند ثانیا این محل‌ها با مسواک زدن راحت‌تر تمیز گردند. این درمان در بزرگسالانی که در معرض خطر شدید پوسیدگی هستند نیز استفاده می‌گردد.
مسدود ساختن شیارها و فرو رفتگی‌ها مخصوصا دندانهای مولر اول می‌بایست بلافاصله بعد از رویش به عنوان یک درمان معمول برای بسیاری از کودکان به‌کار رود.
آیا این روش درد دارد؟
فیشور سیلانت تراپی، بدون درد است و نیاز به تزریق ماده بی‌حسی ندارد. این روش بدون تراش دندان انجام میشود، بنابراین دندان سالم و دست نخورده باقی می‌ماند. با فیشورسیلانت می‌توان تا ۸۰ درصد از پوسیدگی سطح جونده دندان پیشگیری کرد.
مدت زمان انجام فیشورسیلانت حدود یک دقیقه است و بلافاصله پس از انجام آن کودک می‌تواند غذا بخورد و مسواک بزند.
فیشورسیلانتها می‌توانند سال‌های زیادی (حدود پنج سال) بر روی دندان باقی بمانند، گاهی اوقات به علت جویدن مواد غذای سفت و چسبنده مانند آبنبات، ممکن است از جا کنده و شکسته شوند که در این صورت جهت اصلاح و قرار دادن مواد باید به دندانپزشک مراجعه شود.
بهترین زمان انجام فیشورسیلانت
زمان انجام فیشورسیلانت در اولین فرصت بعد از رویش دندان و قبل از پوسیده شدن آن است. با توجه به اینکه دندان شماره شش در سن شش سالگی و دندان شماره هفت (دومین دندان آسیای بزرگ دایمی) حدودا در سن ۱۱ سالگی در دهان کودک رویش می‌یابد، لذا بهترین زمان انجام فیشورسیلانت برای دندان شش، از سن شش تا هشت سالگی و برای دندان هفت، از سن ۱۱ تا ۱۳ سالگی و برای دندانهای آسیای شیری سه تا چهار سالگی است.
می‌توان گفت استفاده از این روش به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها، با توجه به عوارض و درد ناشی از آن در نهایت هزینه زیادی برای خانواده‌ها ندارد. همچنین موجب کاهش هزینه‌های بعدی هم میشود.
مزایای پوشاندن شیارهای عمیق یا فیشورسیلانت
پوشاندن فرورفتگی های عمیق دندان با یک درمان ساده و بدون بی حسی ، علاوه بر حفظ ساختار دندان ، کودک را از انجام درمان های پیچیده تر بعدی نیازمند هزینه بیشتر نیز هستند، رهایی می بخشد. به علاوه از تخریب سریع دندان های جوان و مستعد پوسیدگی که معمولا به درد و ناراحتی شدید و حتی از دست رفتن دندان منتهی میشود، ممانعت خواهد کرد.
- تمیزکردن فیشورهای عمیق را آسان تر می کند.
- بین 33 تا 71 درصد از پوسیدگی دندان پیشگیری می کند.
- باعث معکوس شدن مراحل اولیه پوسیدگی دندان می شود.
- از دندان های دائمی تازه درآمده کودکان محافظت می کند.
- از نیاز به پرکردن دندان در دوران کودکی که برای کودک ترسناک است، جلوگیری می کند.
- به راحتی و آسانی بر روی دندان ها قرار می گیرند.
سن مناسب برای فیشورسیلانت تراپی
معمولا بهترین زمان انجام فیشور سیلانت بعد از رویش کامل دندان و قبل از پوسیده شدن آن است.
چون اولین دندان آسیای دائمی در سن 6 سالگی رویش می کند، لازم است که حدود 7-6 سالگی فیشور سیلانت آن انجام شود. در این سن کودک هنوز همکاری کافی برای انجام کامل و دقیق بهداشت دهان را ندارد ، علاوه بر این چون رویش دندان 6 همراه با افتادن دندان شیری نیست ، بسیاری از والدین حتی متوجه رویش آن نمی شوند.
دومین دندان آسیای دائمی هم در سن 11 سالگی می روید و این سن مناسبی برای انجام شیارپوش روی دندان 7است.
لازم به یاد آوری است که سن مناسب این درمان برای دندانهای آسیای دوم دایمی، حدود ۱۴-۱۲ سالگی می‌باشد. در دندانهای شیری، معمولا این درمان در حدود سن ۶-۴ سالگی بر روی دندانهای آسیای دوم شیری که هم بمدت طولانی تری در دهان می‌ماند و هم شیارهای عمیق و نامنظم تری بر سطح جونده خود دارند، انجام میشود.
مراحل انجام فیشور سیلانت
- ابتدا سطح دندان هاکاملا با برس مخصوص تمیز می شود تا بقایای پلاک دندان و میکروب ها برداشته شوند.
- در صورتی که درشیارها پوسیدگی شروع شده باشد، پوسیدگی ها برداشته می شوند.
- سطح دندان با مواد مخصوص آماده می شود و چسب دندان مخصوص کامپوزیت زده شده و با نور آبی سخت می شود.
- مواد فیشور سیلانت روی سطح دندان گذاشته می شود و با نور آبی سخت می شود.
- اضافات ماده فیشورسیلنت و درصورت وجود بلندی ها تنظیم شده و کوتاه می شود.
چه کسانی باید فیشور سیلانت انجام دهند؟
- فیشورسیلانت دندان شیری
فیشور سیلانت برای کودکان که دندانهای آسیای بزرگ دایمی آنها تازه رویش یافته و در معرض پوسیدگی هستند.
کودکانی که دندانهای شیری شدیدا پوسیده دارند و دندانهای آسیای شیری شان هم در معرض پوسیدگی است.
فیشور سیلانت برای بزرگسالان
بزرگسالانی که دندانهایشان شیار گیردار و مستعد پوسیدگی دارند.
افرادی که به علت داروهایی مصرف می کنند یا بیماریهای خاص خشکی دهان دارند و در معرض پوسیدگی هستند.
میزان عمر و ماندگاری شیاربندی دندان ها
دوام و ماندگاری فیشور سیلانت برای سال های طولانی ادامه دارد. همچنین در صورت لزوم می توان از فیشور سیلانت های جدید بر روی دندان مورد نظر استفاده کرد.
مزایا و فواید شیاربندی دندان ها
قرار گرفتن فیشورسیلانت بر روی دندان باعث می شود که معمولا در دوران کودکی نیازی به پر کردن دندان نباشد.
معمولا این کار باعث از بین رفتن ترس از دندانپزشکی شده و از مراجعه دائمی به دندانپزشکی در بزرگسالی برای معاینه دندان و سلامت دندان پشتیبانی می کند.
فیشور سیلانت برای پیشگیری از پوسیدگی دندان های دائمی تازه درآمده کودکان و درمان پوسیدگی آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
فرزندتان در آینده مجبور به عمل درد شدید دندان و درمان ریشه دندان نبوده و میزان این درد و درمان بسیار کمتر می شود و همواره فرزندتان به دلیل این هدیه ارزشمند قدردان خواهد بود.
توجه: استفاده از شیار پوش دندان روشی است برای کمک به کودکان و نوجوانان برای رعایت بهتر و کامل تر بهداشت دهان و دندان ها و نه روشی برای تضمین عدم پوسیدگی دندان ها.
لازم است همواره بهداشت و دهان و دندان رعایت شود.
آیا کاربرد فلوراید می تواند جایگزین فیشور سیلانت باشد؟
فیشور سیلانت و فلورایدتراپی دو درمان مهم پیشگیرانه از پوسیدگی هستند.
اما هریک از این درمان ها برای ممانعت از پوسیدگی در ناحیه خاصی از دندان است.
محصولات فلورایده (مانند خمیردندان، نخ دندان، دهانشویه) که از حدود ۶ سالگی تا پایان عمر توصیه می شوند با جذب در سطح مینا می توانند مانع از بروز پوسیدگی در سطوح صاف دندان شوند و اثری بر شیارها و حفرات عمیق دندان ندارند. این مساله در پوسیدگی بین دندانی و پوسیدگی سطح ریشه اهمیتی مضاعف دارد.
برخلاف محصولات فلورایده، کارکرد اصلی شیار پوش ممانعت از پوسیدگی در حفرات و شیارهای عمیق دندان است و نه سطوح صاف دندانی.
کدام دندان ها باید فیشور سیلانت (شیار پوش) شوند؟
فیشور سیلانت ها تنها بر روی دندان های عقبی یعنی آسیا های کوچک و بزرگ به کار می روند.
این دندان ها دارای حفرات و شیارهای ریزی بر روی سطح جونده خود هستند.
دندانپزشک شما را راهنمایی خواهد کرد که کدامیک از دندان ها باید فیشور سیلانت شوند.
برای این کار لازم است دندان ها معاینه شوند تا مشخص شود که آیا شیارها به اندازه ای عمیق هستند که از کاربرد فیشور سیلانت منتفع شوند یا نه.
برخی دندان ها دارای شیارهای عمیقی هستند که باید شیارپوش شوند در حالیکه برخی دیگر شیارهای کم عمق دارند. تمیز کردن شیارهای عمیق سطح دندان با مسواک یا نخ دندان بسیار مشکل یا غیر ممکن است.
اولین آسیا های دایمی که حدود ۶ سالگی می رویند بیشترین بهره را از فیشور سیلانت ها خواهند برد.
این دندان ها از اولین دندان های دایمی هستند که در دهان کودک ظاهر می شوند و چون در پشت آخرین دندان شیری می رویند و باعث افتادن هیچ دندان شیری نمی شوند بسیاری از والدین متوجه آنها نشده و تصور می کنند که دندان شیری هستند.
با توجه به اهمیت بسیار این دندان ها در رشد و تکامل سیستم دندانی و نظم و ترتیب سایر دندان ها، حفظ آنها بسیار حیاتی است. شیارپوش ها می توانند مانع پوسیدگی در شیارهای عمیق این دندان ها شوند.
نتیجه گیری
زمانیکه دندانهای آسیای دائمی کودک می رویند، دارای شیارها و فرورفتگی های گاها عمیقی هستند که دندان را مستعد پوسیدگی می کنند. فیشور سیلانت یا شیارپوش راه مهم پیشگیری از پوسیدگی دندانهای کودک است. فیشور سیلنت دندان های دائمی درمان بسیار موثری است که انقلابی در کاهش پوسیدگی ها ایجاد کرده است.
مواد غذایی، خصوصا انواع چسبناک مثل تافی و شکلات در شیارها گیر کرده و مدت زیادی به دندان چسبیده می مانند ومحل مناسبی برای تجمع باکتری ها می شوند. علاوه بر این عمق این شیارها ظریف تر از اندازه موهای مسواک است و با مسواک تمیز نمی شود. میکروب های پوسیدگی زا می توانند مدت زیادی در آنجا باقی بمانند و پوسیدگی رخ دهد و سریعا پیشرفت کند.
فیشور سیلانت لایه نازکی از مواد ترمیمی همرنگ دندان (کامپوزیت دندان) است که روی شیارهای عمیق را مهر و موم می کند.
شیارپوش یا فیشورسیلنت بدون نیاز به بی حسی و تراش و در زمان تقریبی 10 دقیقه انجام میشود. و می تواند حفاظت خیلی خوبی از پوسیدگی های بعدی به عمل آورد. و از درد، هزینه و عوارض پوسیدگی دندان در آینده جلوگیری کند.
فیشورسیلانتها معمولا بی رنگ یا همرنگ دندان هستند . اما انواعی از شیارپوش ها هم به رنگ های آبی، صورتی یا رنگ های دیگر هستند که برای پیگیری بعدی قابل تشخیص باشند.
لازم به ذکر است که دندان هایی که فیشورسیلانت شده اند باید هر 6 ماه یکبار معاینه شوند تا در صورت شکستگی یا پریدگی بخشی از شیارپوش اصلاح شوند.
