دندان نهفته چیست؟
دندان نهفته دندانی است که به علت ممانعت دندانهای مجاور، تنگی فک و کمبود فضای لازم، تراکم و سفتی بیش از حد استخوان در زمان معین و خاص خود رویش نیافته و ممکن است روی آن پوشیده از استخوان یا مخاط یا هر دو باشد.
اکثر دندانهای نهفته به‌ترتیب اهمیت شامل دندانهای عقل، دندانهای نیش و دندانهای آسیاب کوچک هستند.
اغلب دندانهای عقل از آنجایی که آخرین دندانهای بزرگسالی هستند که رویش می‌یابند، با کمبود فضا در قوس فکی مواجهه میشوند و نهفته می‌مانند.
متخصصان توصیه می کنند که دندان های نهفته باید پس از تشخیص، هر چه سریع تر خارج شوند و یا در صورت امکان از طریق روش های ارتودنسی به قوس دندانی هدایت گردند.
علائم دندان های نهفته
- تورم لثه در پشت دهان
- دشواری در باز کردن فک
- بوی بد دهان
- مزه ی بد در دهان
- درد وقتی که شما دهانتان را باز می کنید.
- درد موقع جویدن و یا گاز زدن لقمه غذا
عوارض و خطرات دندان نهفته
ضرورت اقدام سریع برای خارج کردن دندانهای نهفته به این دلیل است که با افزایش سن احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی، فشار خون، بیماری قند، بیماری‌های سیستم ایمنی، فک جوش شدن، عدم انعطاف کافی استخوان فک و روند کند ترمیم استخوان و مخاط، خارج کردن این دندانها را پیچیده و حتی غیر ممکن می کند.
فراموش نکنید که دندان عقل پس از ۲۰ سالگی خیلی کمتر امکان رویش خواهد داشت، پس اگر تا این سن رویش پیدا نکرده بود باید به فکر جراحی آن باشید.
در صورت عدم امکان هدایت دندان نهفته به جایگاه اصلی آن در قوس دندانی، خارج کردن آن ضروری است، زیرا می تواند موجب عفونت، ایجاد کیست، تومور، صدمه و بی نظمی در دندانهای مجاور و خطر شکستگی استخوان فک در مواجهه با ضربات شود.
بیشتر دندان های عقل دندان نهفته می باشند. دندان عقل در بیشتر افراد بین سن ۱۷ تا ۲۱ سالگی رشد می کند. در علم دندانپزشکی به این دندان ها دندان مولر سوم می گویند.
این دندانها ممکن است نهفته باشند زیرا فضای کافی در دهان شما برای آنها وجود ندارد. یک دندان عقل ممکن است تلاش کند که به صورت یک طرفی بیرون بیاید یا در فک شما به صورت کج در بیاید. یک دندان نهفته می تواند بدون درد باشد.
هنگامیکه یک دندان عقل نهفته سعی میکند بیرون بیاید، لثه روی آن عفونی و متورم خواهد شد که می تواند آزاردهنده باشد. حتی ممکن است در نزدیکی دندان یا در گوش آن طرف صورتتان احساس درد داشته باشید. یک دندان نهفته می تواند به عفونتی به نام پری کورونیت (pericoronitis) منجر شود. در صورت عدم درمان، این عفونت می تواند در گلو یا داخل گردن پخش شود. عفونتهای حاد به بستری در بیمارستان و جراحی منجر خواهند شد.
دندان های نهفته نیز می توانند دچار پوسیدگی شوند. یک دندان نهفته به دندان مولر مجاور خود فشار می آورد که این کار به حرکت یا پوسیدگی دندان یا بیماری های لثه منجر خواهد شد.
این دندان همچنین می تواند ترکیب دندان های شما را تغییر دهد. در موارد نادر نیز دندانهای نهفته به ایجاد کیست یا زائده‌های دیگر در فک منجر میشوند.
بنابراین خطرات وجود دندان های نهفته عبارتند از:
- بروز بیماری‌های لثه ۲-
- تحلیل استخوان در دندانهای مجاور دندان نهفته
- پوسیدگی دندانهای مجاور
- عدم امکان پر کردن دندانهای مجاور
- تحلیل ریشه دندان مجاور به علت فشار دندان نهفته
- مزاحمت دندان نهفته برای روکش‌ها یا بریج یا حتی دست دندان
- پیدایش کیست‌ها یا تومورها که درمان آنها گاهی با برداشتن قسمتی از استخوان فک همراه خواهد بود
- دردهای عصبی صورت
- شکستگی فک پایین در ناحیه دندان نهفته در اثر ضربه به فک پایین، به دلیل کمبود استقامت استخوان
- چرخش دندانهای مجاور
- نامرتب شدن دندانها
- بیماری‌های مفصل گیجگاهی–فکی و صداهای ناشی از آن
کدام دندان ها بیشتر به صورت نهفته رشد می کنند؟
بیشترین دندانی که نهفته می‌ماند، دندان عقل است. علت معمولا کمبود فضا یا کج بودن مسیر رویش دندان عقل است.
معمولا دندان عقل نهفته بهتر است با جراحی کشیده شود قبل از اینکه دچار مشکلی شود یا کشیدن آن سخت‌تر شود.
اما شایع‌ترین دندانی که با نهفته شدنش مردم را دچار مشکل میکند، دندان نیش است، به خصوص نیش بالا.
علت این است که دندان نیش در موقعیتی خاص باید رویش بیابد و مسیر طولانی و پیچیده‌ای را برای رویش باید طی کند. بنابراین شانس بیشتری وجود دارد که عوارض کمبود فضای دندانها گریبانگیر این دندان شود آن هم در حدی که حتی نتواند در جای نادرست رویش یابد!
دندان نهفته اگر جایی باشد که نتوان آن را به مسیر درست هدایت کرد و یا اگر به استخوان اطراف جوش خورده باشد (فک جوش) عملا چاره‌ای نخواهد بود جز کشیدن آن و بستن فضای آن با ارتودنسی یا پروتز و ایمپلنت.
اما اگر امکان هدایت آن به محل وجود داشته باشد و بیمار تمایل داشته باشد شانسش را امتحان کند. راه حل ارتودنسی است.
ابتدا ارتودنتیست قوس فک را آماده می‌سازد و در صورت نیاز فضا را برای دندان آماده میکند و بعد اگر دندان خود به خود نتواند رویش یابد، باید بیمار جراحی کوچکی برای باز کردن مسیر دندان و چسباندن اتصالات ارتودنسی روی دندان انجام دهد. این جراحی ممکن است توسط یک دندانپزشک خبره یا یک متخصص جراحی فک یا متخصص جراحی لثه انجام شود. بعد از آن ارتودنتیست دندان را با نیروی ملایم به جای خود هدایت میکند.
علت نهفتگی دندان ها
به طور کلی هر یک از دندان های دائمی می توانند به صورت نهفته در لثه باقی بمانند ولی نهفتگی در دندان بیشتر در دندان های عقل، دندان های نیش و دندان پنج دیده می شود. نهفته بودن دندان، به ویژه دندان های عقل می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از مهمترین آنها عامل ژنتیک است.
به طور کلی همه انسان ها فک را از یکی از والدین و دندان را از والد دیگر به ارث می برند. چنانچه فک کوچک باشد و دندان ها بزرگ، فضای کافی برای رویش دندان وجود نخواهد داشت، در نتیجه بعضی از دندان ها به صورت نهفته باقی می مانند که این مسئله در دندان عقل زیاد دیده می شود. پوسیدگی دندان های شیری دلیل دیگری است که می تواند دندان نهفته دائمی را برای افراد به وجود بیاورد. نهفته ماندن دندان ها، به خصوص دندان شیری و به دلیل حرکت آنها به خط وسط و در نهایت از دست رفتن فضای کافی برای رویش دندان دائمی است. اگر دندان شیری دچار پوسیدگی وسیع در سطوح بین دندانی شده باشد، دندان دائمی جانشین آن می تواند دچار نهفتگی شود.
- اندازه فک
نهفته بودن دندان ها، به ویژه دندان عقل به دلیل کوچک بودن فک و در مواردی به دلیل رشد کم فک است. اندازه فک به عوامل ژنتیکی بر می گردد، در حالی که رشد آن تحت تاثیر عوامل اکتسابی است. رشد فک با توجه به نحوه جویدن و خوردن غذا تحت تاثیر قرار می گیرد. هر چه افراد در دوران کودکی و نوجوانی از غذاهایی استفاده کنند که قوام و سفتی بیشتری دارند، رشد استخوان هم بیشتر می شود. وقتی فک به اندازه کافی رشد کند زاویه آن از حالت منفرجه به حالت قائم نزدیک می شود که در چنین حالتی فضای بیشتری برای رویش دندان عقل وجود خواهد داشت.
چه وقت باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
اگر شما دردی را در دندان های عقبی احساس می کنید، با پزشک خود تماس بگیرید. اگر به طور منظم توسط دندانپزشک ویزیت می شوید، وی تعداد کمی از دندان های عقل را نگه می دارد و به شما می گوید که آیا لازم است تا آن ها را درآورید یا که خیر. دندانپزشک شما ممکن است تصویر برداری اشعه ی ایکس اضافی برای بررسبی دندان های عقل انجام دهد. تصویر برداری با اشعه ی ایکس اغلب به طور روتین، این دندان ها را نشان نمی دهد.
تشخیص دندان های نهفته
هر چه بیمار سن بیشتر باشد، احتمال بیشتری دارد که دندان نیش با فشار طبیعی نروید، حتی اگر فضای کافی برای بیرون آمدنش وجود داشته باشد. انجمن متخصصین ارتودنسی آمریکا پیشنهاد می کند که رادیوگرافی پانورامیکی از تمام دندان ها به همراه آزمایش های دندانی معمول برای همه بیماران حدود هفت سال انجام شود تا تعداد دندان ها و مشکلات احتمالی برای رویش آنها مشخص شود.
دندانپزشک شما این ناحیه را بررسی خواهد کرد. اگر لازم باشد، وی از تصویر برداری با اشعه ی ایکس استفاده می کند. تصویر برداری با اشعه ی ایکس برای دندان های عقل شما که نهفته است استفاده شود و با این اقدام می توان آن ها را مشاهده کرد.
درمان دندان نهفته
- دندان نیش
بهترین روش برای درمان دندان های نیش نهفته در فک بالا تشخیص سریع و درمان به موقع آن است. آسان ترین کار برای جلوگیری از به وجود آمدن یک نهفتگی بالقوه این است که دندان نیش شیری در بهترین زمان کشیده شود و ریشه کن شود. این امر معمولا به دندان نیش دائمی اجازه می دهد که از وضعیت خوابیده داخل فک به حالت عمودی نزدیک شده و به درستی داخل قوس دندانی بروید، البته به شرط آنکه فضای کافی برای رویش آن موجود باشد.
- دندان عقل
سن مناسب جهت جراحی دندان عقل نهفته، بین ۱۸ تا ۲۵ سال می باشد. جراحی در سنین بالاتر سخت تر بوده و عوارض جانبی بیشتری دارد. در صورتیکه سن بیمار بالای ۳۵ سال بوده و دندان عقل نهفته هیچ مشکلی ایجاد نکرده باشد، لازم نیست درآورده شود ولی باید هر ۳ تا ۴ سال یک عکس جهت چک کردن آن گرفت چون در ۵ تا ۷ درصد موارد بدون هیچگونه درد یا علامتی، دور دندان عقل کیست تشکیل می شود که باید جراحی شود.
در قدیم گفته می شد که فشار دندان عقل باعث نا مرتب شدن دندان ها می شود اما این نظریه در سال های اخیر رد شده است. علت نامرتب شدن دندانها مخصوصاً در جلوی فک پایین، دلایل دیگری غیر از دندان عقل می باشد. بنابراین با کشیدن دندانهای عقل، دندان ها مرتب نمی شوند و باید از ارتدنسی کمک گرفت.
در برخی موارد ریشه دندان عقل با عصب فک پایین تماس داشته و در صورتیکه جراحی آن بدون مهارت کافی انجام شود می تواند منجر به آسیب عصبی و بی حس ماندن طولانی مدت لب پایین شود.
جراحی دندان عقل در مطب و با بی حسی کامل بدون هیچگونه درد انجام می شود. در بیمارانی که قرار است هر ۴ دندان عقل خارج شوند و بیمار به علت مشکل جسمی و یا استرس زیاد قادر به تحمل جراحی با بی حسی نمی باشد، می توان این جراحی را در اتاق عمل و زیر بیهوشی انجام داد.
بهبودی زمان بهبودی کشیدن دندان عقل نهفته بین پنج تا هفت روز است و ناحیه لثه بین سه تا چهار هفته به طور کامل بهبود پیدا می کند. در صورتی که فک در طول مراحل کشیدن دندان آسیب ببنید، ریکاوری کامل تا شش ماه طول می کشد. وقتی که عمل کشیدن دندان عقل را انجام دادید، اقدامات زیادی وجود دارد که برای تصمیم بهبودی مناسب می توانید انجام دهید: در طول ۲۴ ساعت اول پس از کشیدن دندان عقل، کمی خونریزی را باید انتظار داشته باشید. برای کنترل خونریزی، یک قطعه گاز تمیز مرطوب را می توانید روی ناحیه دندان کشیده شده قرار دهید. فشار شدید به مدت ۴۵ دقیقه باعت توقف خونریزی می شود. چای کیسه ای نیز جایگزین مناسبی برای گاز است و از خونریزی جلوگیری می کند و با داشتن اسید تانیک، به شکل گیری لخته خون کمک می گیرد. در صورتی که برای مدتی طولانی دچار خونریزی شدید هستید ، با جراح یا دندان پزشک خود تماس بگیرید.
تاثیر سن در درمان دندان نهفته
جراح فک و صورت همچنین باید دندان یا رشد اضافی استخوانی را که مانع رشد دندان های دائمی شده است، حذف کند. اگر راه رویش دندان باز باشد و فضای کافی تا سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی ایجاد شده باشد، احتمال بالایی وجود دارد که دندان نیش با کمک فشار طبیعی بیرون بیاید. اگر رویش این دندان تا ۱۳ یا ۱۴ سالگی طول بکشد، دندان نیش نهفته حتی با وجود جای خالی ایجاد شده برای رویش، بیرون نخواهد آمد. اگر بیمار سن زیادی داشته باشد (بیش از چهل سال)، احتمال بسیار بالایی وجود دارد که دندان در همان موقعیتی که هست گیر کند. در این موارد با وجود همه تلاش های متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت دندان بیرون نخواهد آمد. متاسفانه تنها انتخاب در این موقعیت خارج کردن دندان نهفته از دهان و در نظر گرفتن درمانی آلترناتیو برای جایگزینی آن در قوس دندان است.
درمان ناهنجاری دندان نهفته از طریق ارتودنسی
در جراحی ساده ای که می تواند در مطب جراح انجام گیرد، بافت لثه بالای دندان نهفته برداشته می شود تا دندان پنهان زیر آن مشخص شود. اگر دندان شیری وجود داشته باشد، به طور همزمان از لثه خارج می شود. زمانی که دندان نهفته مشخص شد، جراح براکت ارتودنسی را به آن نصب می کند. به براکت زنجیر طلایی مینیاتوری وصل شده است. جراح زنجیر را به صورت موقت به سیم قوسی شکل ارتودنسی نصب می کند. در برخی از موارد، دندان نهفته با بخیه کردن بافت لثه بالای دندان آشکار باقی می ماند. در بیشتر مواقع، لثه به حالت اصلی خود برگردانده شده و بخیه می شود، در حالی که زنجیر متصل به دستگاه ارتودنسی به عنوان حفره ای کوچک در لثه باقی می ماند.
مدت کوتاهی پس از جراحی (حدود یک تا چهارده روز) بیمار نزد متخصص ارتوپدی باز می گردد. بند رابری به زنجیر متصل می شود تا فشار بیرون کشنده کمی را به دندان نهفته وارد کند. این کار فرآیند جابه جایی دندان به جایگاه مناسبش را در قوس دندانی آغاز می کند. این فرآیند آهسته، کنترل شده و بسیار با دقت انجام می گیرد که ممکن است تا یک سال به طول بیانجامد. به یاد داشته باشید که هدف بیرون آمدن دندان نهفته است، نه خارج کردن آن از دهان. زمانی که دندان به جایگاه نهایی خود در قوس دندانی رسید، بافت لثه پیرامونی آن بالا می آید تا مطمئن شود دندان به اندازه کافی محکم و سالم است.
در برخی شرایط، به خصوص مواردی که دندان باید در مسیری طولانی جا به جا شود، ممکن است نیاز به جراحی لثه کوچکی باشد که توده ای از بافت لثه به دندان جا به جا شده اضافه شود. این کار باعث می شود که دندان برای کاربری های معمولش سالم باقی بماند.
