جرم دندانی و بیماری لثه

جرم دندانی و بیماری لثه

 

جرم دندان چیست؟

بزاق همه افراد به طور طبیعی حاوی مواد مختلفی از جمله مواد معدنی ، پروتئین ، گلبولهای خونی ، آنزیمهای گوارشی و غیره است.

این مواد در شرایط عادی حفره دهان، بر روی دندان ها رسوب کرده و لایه نرم و زرد رنگی موسوم به «پلاک دندانی» را ایجاد می کنند.

بقایای مواد غذایی و میکروبهای موجود در دهان به تدریج به این پلاک دندانی افزوده می شوند.

این لایه ، با کشیدن ناخن بر دندان به زیر ناخن جمع شده و به راحتی با مسواک زدن پاک می شود ولی با شستشوی فقط با آب و یا دهانشویه های معمولی پاک نمی گردند.  لذا بایستی برای پاک کردن آن از وسایلی چون مسواک و خمیر دندان و نخ دندان استفاده کرد.

در صورت باقی ماندن طولانی مدت پلاک دندانی، املاح معدنی به آن اضافه شده و آن را حجیم و سخت می نمایند. به این ترتیب “جرم دندانی” بوجود می آید که می تواند زمینه ساز بیماریهای دندانی (پوسیدگی) و بیماری لثه گردد.

این ماده به شدت به دندانها می چسبد و با مسواک یا نخ دندان پاک نمی شود.

رنگ آنها معمولا از زرد- قهوه ای تا سیاه متفاوت است و محل تجمع غالب آنها در بین دندانها و مجاور لثه و بخصوص سطح داخلی (پشت) دندانهای پیشین فک پایین است.

انواع جرم دندانی و محل تجمع آن

پس جرم های دندانی را می توانیم بر دو نوع تقسیم کنیم:

  • جرم هایی که بر روی سطح دندان دیده می شوند.
  • جرم هایی که در زیر لثه قرار دارند و به ریشه ی دندان به طور محکم چسبیده اند.

جرم هایی که بر روی دندان ها ا یجاد می شوند، به راحتی قابل مشاهده هستند، اما جرم های که در اطراف دندان ها هستند شاید به همین راحتی قابل مشاهده نباشند و همین جرم ها هستند که بسیارخطر ناک تر از دیگر جرم ها هستند.

چه چیزی باعث ایجاد پلاک و جرم دندان می‌شود؟

اکثر افراد درجاتی از رسوب پلاک‌های دندانی را تجربه می‌کنند، اما در همه افراد منجر به بیماری‌های لثه نمی‌گردد.

پلاک‌های دندانی شامل انواع مختلفی از میکروب‌ها (باکتری) می‌شوند، برخی از این باکتری‌ها با ابتلا به بیماری‌های لثه در ارتباط هستند. اغلب لثه می‌تواند در برابر این باکتری‌ها مقاومت نماید و معمولاً حمله آن‌ها را محدود می‌سازد.

تصور بر این است که التهاب‌های شدید لثه، که منجر به پریودنتیت می‌شود، در اثر گسترش بیش ‌از حد پلاک‌های دندانی و یا کاهش مقاومت بدن در برابر باکتری‌ها ایجاد می‌شود.

موارد زیر می‌توانند احتمال گسترش پلاک و جرم‌های دندانی را افزایش دهد:

  • بهداشت ضعیف دهان و دندان که در اثر آن حجم زیادی از پلاک‌ها و باکتری‌ها رسوب خواهند کرد.
  • سیگار کشیدن (که می‌تواند مقاومت بدن در مقابل عفونت لثه را تغییر دهد)
  • داشتن سیستم ایمنی ضعیف: به‌ عنوان‌ مثال، اگر شما مبتلا به بیماری‌ باشید که سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف کند، مانند لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE) و یا تحت شیمی‌درمانی قرار گرفتن و غیره، شما را در معرض ابتلای بیشتری به پلاک‌های دندانی قرار می‌دهد.
  • ابتلا به بیماری دیابت
  • باقی ماندن کربوهیدرات‌ها و قند در دهان، که می‌تواند در اثر خوردن و نوشیدن مواد شیرین، غذاهای شیرین و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (ساخته‌شده با آرد، شکر و غیره) اتفاق افتد.

کم شدن آب بدن و یا ضعیف شدن جریان بزاق

ایجاد بیماری لثه ناشی از جرم دندان

بیماری التهابی لثه معمولاً ناشی از جرمهای دندان است و خود را بصورت تورم، قرمزی و خونریزی مکرر لثه به دنبال مسواک زدن، نخ کشیدن یا حتی غذا خوردن نشان می دهد.

گاهی بیمار صبح ها هنگام بیدار شدن از خواب مزه خون را در دهان خود احساس می کند.

بوی بد دهان نیز یکی از عوارض و نشانه های بیماری لثه است.

اکثر مبتلایان به بیماری لثه، دارای جرم دندانی در سراسر دهان خود هستند.

با پیشرفت بیماری لثه، علاوه بر علایم اولیه به تدریج استخوان فک تحلیل رفته و دندان ها لق شده و در نهایت از دست می روند.

به دلیل ماهیت خاموش و بدون درد این بیماری، بسیاری از مبتلایان متوجه گسترش آن نمی شوند و تنها پس از لق شدن دندان ها به وجود بیماری خود پی می برند.

لثه سالم دارای چه خصوصیاتی است؟

لثه سالم دارای بافت محکمی بوده و کاملاً بر روی استخوان چسبیده است. همچنین در محل تماس با دندان کاملاً صاف و دارای لبه تیز می‌باشد و فاقد تورم، قرمزی و آماس است.

رنگ لثه سالم صورتی است، ‌با نمایی شبیه پوست پرتقال. اما در برخی افراد که رنگ چهره تیره دارند،‌ روی لثه آنها هم لکه‌های قهوه ای رنگ دیده می‌شود. اگر سایر علایم لثه سالم مشاهده می‌گردد و فقط رنگ آن قهوه‌ای است، این لثه هم سالم می‌باشد.

دندانها مستقیماً به استخوان نچسبیده‌اند و توسط الیافی که به استخوان وصل شده اند نگهداشته می‌شوند. به مجموعه ساختمانی متشکل از لثه، استخوان ناحیه دندانی، الیاف نگهدارنده و سمان که سطح ریشه را پوشانیده است، “بافتهای اطراف دندان “گفته می‌شود. وظیفه این بافتها تغذیه و نگهداری دندانها در حفره‌های استخوان فک به نحوی است که بتوانند وظیفه‌شان را انجام دهند.

انواع بیماری های لثه

بیماری لثه (پریودنتیت) به دو صورت حاد(مهاجم) و مزمن بوجود می آید.

نوع مهاجم اغلب جوانان در حول و حوش سن بلوغ 20 سالگی را در گیر میکند. در این بیماران جرم و پلاک دندانی زیادی وجود ندارد ولی تخریب زیاد است. گفته می شود علت این نوع بیماری بیشتر ژنتیک و ایمونولوژیکی است.

نوع دوم پریودنتیت مزمن است و اغلب در دهه سوم زندگی پس از 30 سالگی رخ می دهد و مهمترین علت آن تجمع جرم و پلاک باکتریالی است.

علت و عوامل بروز بیماری لثه

وقتی پلاک میکروبی در کنار لثه باقی بماند، با ترشح مواد سمی به لثه آسیب می‌رساند. هرچه پلاک مدت طولانی تری بر روی دندانها بماند،‌ مواد سمی بیشتری ترشح شده و آسیب به لثه بیشتر خواهد شد.

علاوه بر پلاک میکروبی و عدم رعایت بهداشت ، رژیم غذایی فاقد مواد مغذی و کمبود موادی مانند ویتامین های a /c/e/ فولات ها و بتاکاروتن و املاح معدنی می تواند دفاع بدن در برابر عفونت را کاهش دهد و باعث بیماری لثه شود همچنین فشار های روحی و روانی و مصرف سیگار از توانایی بدن در برابر ابتلا به بیماری لثه می کاهد و بیماری هایی مثل دیابت می تواند بیماری های لثه را در فرد تشدید کند.

افراد سیگاری 3 برابر بیش از غیر سیگاری ها مبتلا به بیماری لثه پیشرفته می شوند و سیگار باعث تاخیر در ترمیم زخم ها بعد از جراحی لثه و دهان می شود. سیگار باعث رسوب قهو ه ای رنگ تا قیری و تغییر رنگ ساختمان دندان ها و افزایش تشکیل جرم بر سطح دندان ها و پوسیدگی میشود .

عوارض عدم درمان جرم دندانی و بیماری لثه

در صورت عدم درمان جرم های دندانی و با پیشرفت بیماری لثه ، استخوان اطراف دندانها و لثه پیرامون آن دچار تحلیل شده و دندانها به تدریج شل و لق شده و از دست می روند.

متاسفانه این بیماری بسیار مخرب و پنهان کار است، زیرا بدون درد و ناراحتی حاد بوده و زمینه تخریب بافتهای دهان را فراهم می کند. وقتی دندانهای لق را در دهان خود مشاهده می کنید باید بدانید که بیماری لثه شما بسیار پیشرفته است و احتمالا تعدادی از دندانهای خود را از دست خواهید داد.

متأسفانه تشخیص دیرهنگام بیماری لثه، نه تنها منجر به از بین رفتن دندان ها شده، بلکه به علت تحلیل استخوان زیرین، موفقیت درمان هایی نظیر دست دندان (پروتز متحرک) یا کاشتن دندان (ایمپلنت) را نیز کاهش می دهد.

بیماری های لثه و وجود پلاک های میکروبی از عوامل خطر ساز برای بیماران قلبی که دچار گرفتگی رگ های قلب هستند می باشد. تحقیقات نشان می دهد بیماری های لثه احتمال خطر گرفتگی رگ های قلبی را تا دو برابر افزایش می دهد.

هر چه التهاب لثه بیشتر باشد میزان باکتری هایی که وارد خون نیز می شود بیشتر است و احتمال ارترو اسکلروزیس در انها بیشتر می شود که در این بیماری رگ های خون رسان به قلب ضخیم و ضخیم تر شده و در عمل خون رسانی اختلال ایجاد می کند این افراد بیشتر از سایرین در معرض حملات و سکته های قلبی و مغزی هستند .

معاینه دوره ای دندان ها توسط دندانپزشک، می تواند بیماری لثه را در مراحل اولیه کشف و درمان نماید.

پیشگیری از بروز بیماری های لثه

بیماری  التهابی لثه معمولاً بدون درد است. برای حفظ سلامت دندانها، مسواک کردن پس از هر بار غذا خوردن یا حداقل صبح و شب قبل از خواب، استفاده ازنخ دندان حداقل روزی یکبار، پرهیز از مصرف شیرینی‌ها و ترشیها مگر با شستن فوری دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک حداقل سالی یکبار توصیه می‌شوند.

مسواک کردن مرتب و به روش صحیح،‌ همانگونه که باعث سلامت دندانها می‌شود، ‌سلامت لثه‌ها را نیز تأمین می‌کند.

برخلاف تصور برخی از مردم که با شروع بیماری لثه و خونریزی از آن در هنگام مسواک کردن، ‌استفاده از مسواک را ترک می‌کنند، ‌باید گفت در این هنگام مسواک کردن را بایستی با دقت و توجه بیشتری انجام داد.

حتی لازم است تعداد دفعات مسواک کردن را بیشتر کرد. معمولا در خیلی ار موارد مسواک کردن صحیح باعث بهبود بیماری لثه می‌شود همینطور استفاده از نخ دندان در سلامت لثه‌ها بسیار مفید است، زیرا پلاک میکروبی در نواحی بین دندانی تجمع بیشتری دارد و برداشتن آنها توسط نخ دندان، ‌به سالم ماندن لثه‌ها کمک می‌کند.

استفاده از دهان شویه آب نمک ( نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب جوشیده سرد شده ) همراه با ماساژ لثه‌ها نیز مؤثر می‌باشد، اگر بر روی دندانها جرم تشکیل شده باشد، لازم است حتماً دندانها جرم گیری شوند.

برخی از مردم جرمگیری را برای مینای دندان مضر می‌دانند، ولی برخلاف تصور آنها، ‌جرم گیری نه تنها برای دندان ضرری ندارد، بلکه با برداشتن مواد خشن و پلاک میکروبی از سطح دندان، به سلامت لثه‌ها نیز کمک می‌کند.

تغذیه و سلامت لثه

تغذیه و عادتهای غذایی نیز تأثیر زیادی در سلامت لثه‌ها دارد. مصرف میوه‌های حاوی ویتامین ث و یا فراورده‌های دارویی آن با تجویز پزشک به حد مورد نیاز در پیشگیری بیماریهای لثه مؤثر است.

مصرف میوه‌هایی مثل سیب ، که هنگام خوردن سبب ماساژ لثه و تمیز شدن سطوح بین دندانها می‌شود نیز کمک بسزایی در پیشگیری از بیماریهای لثه و حتی پوسیدگی دندانها می‌کند.

نتیجه گیری

رعایت بهداشت دهان و دندان، کمک می‌کند تا پلاک‌ها برطرف شوند. همچنین معمولاً از ایجاد بیماری‌های لثه و از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری به عمل خواهد آورد.

برای این منظور باید به نکات زیر توجه داشته باشید و این موارد را رعایت کنید:

  • مسواک زدن دندان‌ها: حداقل به مدت دو دقیقه و حداقل دو بار در روز مسواک بزنید. در حالت مناسب بهتر است، مسواک زدن دندان خود را قبل از غذا خوردن و یا حداقل یک ساعت بعد از غذا خوردن انجام دهید. مطالعات نشان می‌دهد که مسواک‌های برقی که دارای چرخش نوسانی (در آن‌ها جهت چرخش پرزهای مسواک به ‌سرعت تغییر می‌کند) هستند، جهت حذف پلاک‌ها و رسوبات بهتر از مسواک‌های معمولی عمل می‌کنند.
  • تمیز کردن بین دندان‌ها پس از مسواک زدن یک‌بار در روز، اما در حالت مناسب دو بار در روز: این کار به حذف پلاک‌های بین‌دندانی کمک خواهد کرد. معمولاً برای انجام این کار از نخ دندان استفاده می‌شود. با این‌ حال، برخی از مطالعات نشان می‌دهد که مسواک‌های مخصوص کوچک بین‌دندانی می‌توانند این کار را بهتر از نخ دندان انجام دهند.
  • رعایت رژیم غذایی: از مصرف بیش ‌از حد کربوهیدرات‌ها، به‌ خصوص شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده خودداری کنید. رژیم غذایی ” احیای جوانی”(grow youthful diet) برای بهداشت مناسب دهان و دندان‌ها و همچنین افزایش‌ باکتری‌های مفید پروبیوتیک دهانی توصیه می‌گردند.
  • سعی کنید محیط دهان را قلیایی نگه‌ دارید. معمولاً رسوبات و جرم‌ها در شرایط اسیدی تشکیل می‌شوند. بی‌کربنات سدیم می‌تواند به‌ عنوان یک دهان‌شویه و یا ب ه‌صورت پودر دندانی استفاده شود. رژیم غذایی “احیای جوانی” که در بالا ذکر شد، می‌تواند از ایجاد محیط اسیدی مضر در دهان جلوگیری کند.

درباره نویسنده : 

من در سال ۱۳۷۹ در کنکور سراسری دانشگاهها با رتبه ممتاز ( رتبه پنج ) در رشته تجربی پذیرفته شدم و در دانشکده دندانپزشکی مشهد مشغول به تحصیل گردیدم. من در طول دوره تحصیلی از دانشجویان ممتاز این دانشکده بوده و بارها موفق به دریافت تقدیرنامه های علمی شدم ؛ و درنهایت در سال۱۳۸۹ با دفاع از پایان نامه خود در مورد “ تاثیر فاکتور رشد استخوان در مشکلات فکی” موفق به اخذ درجه دکترای تخصصی دندانپزشکی شدم و به عضویت سازمان نظام پزشکی کشور و انجمن متخصصین جهانی ارتودنسی درآمدم.

فهرست مطالب

مقالات مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مشاوره رایگان

جهت ارتباط با مشاوران ما فرم زیر را پر نمایید.

کليه حقوق مادی و معنوی اين سايت متعلق به دکتر نجمه تحویلدارنژاد ميباشد | طراحی سايت و سئو توسط آژانس دیجیتال مارکتینگ پارس وب