ارتودنسی نگهدارنده چیست؟
پس از سال ها استفاده از بریس های ارتودنسی و زمانی که دوره ارتودنسی تان به پایان می رسد، وقت جایگزین کردن نگهدارنده ها است. با وجود این که در این زمان می توانید به راحتی از نخ دندان استفاده کنید و هر غذایی که دوست دارید بخورید، اما نباید فکر کنید که درمانتان به پایان رسیده است.
پس از اتمام ارتودنسی دندان شما، متخصص ارتودنسی توصیه می کند از ریتینرها یا نگهدارنده ها استفاده کنید. ریتینرها از بازگشتن دندان های شما به جای قبلی خود جلوگیری می کنند.
درواقع از آنجا که بعد از ارتودنسی دندان، وضعیت استخوان ها و لثه ها تغییر می کند، شما باید با کمک ریتینر، جای جدید دندان های خود را ثابت نگه دارید.
نگهدارنده ها از روی قالبی که متخصص ارتودنسی از دندان شما می گیرد، ساخته می شوند و بنابراین کاملاً بر روی دندان شما قرار می گیرند.
چرا باید از ریتینر استفاده کرد؟
به دو دلیل از ریتینرها استفاده می کنیم:
- دندان ها تمایل دارند که پس از ارتودنسی به جایگاه قبلی خود بازگردند که به این عمل بازگشت به حالت نخست می گویند.
- با بالا رفتن سن ممکن است دندان ها به طور غیر منتظره ای شروع به حرکت کنند. مثلا دندان ها روی هم رفته و نامرتب شوند.
با استفاده ی طولانی مدت از ریتینرها می توانیم این تغییرات را که با بالا رفتن سن به آن دچار می شویم به حداقل برسانیم. هر چقدر بیشتر از ریتینرها استفاده کنیم، بهتر می توانیم دندان هایمان را صاف نگه داریم.
درمانهای نگهدارنده ارتودنسی
درمانهای نگهدارنده، خود شامل دو گروه عمده هستند.
- گروه اول
درمانهای گروه اول در کودکان و نوجوانان پس از درمان فعال تصحیح رشد برای کنترل رشد فکی به کار می روند و تا زمان اتمام رشد فک و صورت در اواخر دهه دوم زندگی (۱۸ تا ۲۰ سالگی) ادامه خواهند داشت. در این درمان ها معمولا همان ابزار و وسایل ارتودنسی که در طی درمان فعال به صورت تمام وقت استفاده می شد، به صورت نیمه وقت و عمدتا به صورت شبانه بکار می روند.
- گروه دوم
این گروه پس از منظم شدن دندانها توسط درمان فعال اعمال می گردند و هدف از آنها ممانعت از بازگشت بی نظمی و شلوغی دندان ها است. این درمان ها می توانند توسط وسایل ارتودنسی متحرک (پلاک های ارتودنسی) و یا ابزار ارتودنسی ثابت انجام شوند.
پلاکهای ارتودنسی وسایلی از جنس پلاستیک و سیمهای فلزی هستند که بیمار می تواند در طی درمان نگهدارنده در صورت لزوم (مانند زمان صرف غذا یا مسواک) آنها را موقتا از دهان خارج نماید. اما نگهدارنده ثابت معمولا قطعه سیمی است که در پشت دندانها (عمدتا دندانهای جلویی) متصل می گردد، قابلیت برداشتن و گذاشتن توسط بیمار را ندارد و برای چندین سال موقعیت دندانها را حفظ نموده و مانع بی نظمی آنها می شوند.
چه مدت باید از نگهدارنده استفاده کرد؟
متخصصی که دندان های شما را ارتودنسی کرده است، به شما می گوید که چه مدت باید از نگهدارنده یا رتینرها استفاده کنید، اما وقتی به تازگی ارتودنسی دندان هایتان تمام شده است، باید حداقل برای مدت ۶ ماه، ریتینرهایتان را تمام وقت در دهانتان بگذارید.
انواع نگهدارنده ارتودنسی
نگهدارنده ها یا رتینرهای ارتودنسی به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می شوند. نگهدارنده ثابت ارتودنسی به دندان ها می چسبند و امکان جدا کردن آن وجود ندارد تا زمانی که دوره درمانی تکمیل گردد. اما نگه دارنده های متحرک به گونه ای طراحی شده اند که بیمار می تواند آن ها را از دهان خود خارج کند.
- پلاک متحرک (ریتینر هالی)
نگهدارند هالی از یک قطعه پلاستیکی متناسب با قالب دندان ساخته شده است که توسط یک سیم فلزی به سطح دندان های جلویی وصل می شوند. این نگهدارنده دو بخش دارد که یکی از آن ها از اکریل و دیگری از فلز ساخته شده است. بخش اکریلی این نگهدارنده، پشت دندان و سیم فلزی هم روی دندان قرار میگیرد و آن را در جای خود ثابت نگه می دارد. این نوع نگهدارنده، متحرک است و به راحتی در دهان گذاشته و برداشته می شود. همچنین این پلاک ها قابل تنظیم کردن است و متخصص ارتودنسی شما می تواند آن را محکم تر کند. نگهدارنده متحرک هالی به منظور اصلاح موقعیت دندان ها و حرکات جزئی ساخته شده است.
- رتینر شفاف یا اسیکس
نگهدارنده شفاف کاملا از پلاستیک شفاف ساخته شده است و زمانی که آن را روی دندان هایتان قرار می دهید دیده نمی شود. تنها برای تثبیت موقعیت جدید دندان ها از این رتینر استفادده می کنند. به دلیل نامرئی بودن آن، اکثر افراد استفاده از این نگهدارنده را ترجیح می دهند اما متاسفانه طول عمر بالایی ندارند.
این نوع ریتینر نیز متحرک است و می توانید به راحتی آن را از دهانتان خارج کنید و دندانهایتان را بشویید، اما عیب آن، این است که لکه خوراکی های رنگی بر آن ها باقی می ماند، بنابراین توصیه می شود زمانی که آن ها را در دهانتان قرار داده اید، به غیر از آب، مایعات دیگری ننوشید. در ضمن از آنجایی که ریتینرهای شفاف از یک پلاستیک نازک ساخته شده اند، بعد از چند وقت استفاده مستعمل می شوند و مثل ریتینرهای هالی قابل تنظیم شدن نیستند.
- نگهدارنده یا رتینر ثابت
سومین نوع ریتینرهای رایج هستند که به طور دائم پشت ۶ دندان پیشین نصب می شوند. حسن ریتینرهای ثابت این است که شخص نمی تواند آن ها را بردارد اما تنها مشکل آن ها، سختی شستشوی دندان هایی است که ریتینر به آن چسبیده است. برای تمیز کردن اطراف سیم های ریتینر ثابت، نوع مخصوصی از مسواک و نخ دندان لازم است و اگر نتوانید این کار را به خوبی انجام بدهید، لثه ها و دندان هایتان آسیب می بیند.
نگهدارنده ثابت ارتودنسی از یک سیم فلزی که به پشت دندان ها متصل می شود ساخته شده است و امکان جابجایی آن وجود ندارد. به دلیل اینکه در پشت دندان ها قرار می گیرد در نتیجه پیدا نیست و حکم رتینر مخفی را دارد. ممکن است برای ثبیت دندان ها سال ها از این رتینر استفاده شود به همین دلیل برای چسبیدن آن به دندان ها از مواد کامپوزیت همرنگ دندان استفاده می کنند. از مزیت های خوبی که نگهدارنده ثابت دارد این است که نیاز به همکاری بیمار نیست. ولی در نگهدارنده های متحرک باید بیمار بطور مرتب از آن استفاده کند در صورتی که رتینر را از دهان خود خارج کند و فراموش کند که دوباره درون دهان قرار دهد سبب می شود تا رتینر نتواند عملکرد درستی داشته باشد.
معایب استفاده از رتینر ثابت چیست؟
اگر از دندان های جلویی برای خوردن یا گاز زدن مواد غذایی سفت استفاده کنید ممکن است نگهدارنده ثابت ارتودنسی بشکند یا سیم آن کج شود. سعی کنید از گاز زدن یخ، میوه های هسته دار، نان خشک و ته دیگ، آبنبات های سخت و … به هنگام استفاده از رتینر ثابت خودداری کنید.
حدالامکان سعی کنید به خوبی از رتینر ثابت خود نگهداری کنید زیرا برای هرگونه تعمیر یا تعویض رتینر باید هزینه ای پرداخت کنید.
مدت زمان استفاده از نگهدارنده ثابت ارتودنسی چقدر است؟
دوره تکمیل دندان ها و حفظ موقعیت آن ها ۹ ماه طول می کشد و در این مدت به دندان ها اجازه حرکت داده نمی شود. به همین خاطر نگهدارنده ها باید شبانه روز استفاده شوند. از این رو استفاده از نگهدارنه ثابت توصیه می شود. اگر هم از رتینر های متحرک استفاده می کنید تنها در زمان غذا خوردن باید آن را از دهان خارج کنید.
بهداشت دهان هنگام استفاده از نگهدارنده ارتودنسی
بهداشت دهانی مطلوب بیمار در هنگام کاربرد نگهدارنده ها بویژه نگهدارنده های ثابت برای ممانعت از پوسیدگی دندانها و ابتلا به بیماریهای لثه الزامی است. اگرچه طی درمان نگهدارنده، اغلب فاصله ویزیتهای ارتودنسی طولانی تر است، اما کنترل وضعیت رشدی فکین و مرحله رویشی دندانها بویژه دندانهای عقل توسط متخصص ارتودنسی الزامی است. مدت زمان درمان نگهدارنده ارتودنسی بسته به نوع آن، از حداقل یک سال تا چندین سال (در مورد نگهدارنده های ثابت) متفاوت است.
نگهداری و مراقبت از نگهدارنده ها
ریتینرها در دهان در معرض باکتری ها، پلاک و ذرات باقی مانده ی غذایی هستند. بیمار باید نحوه ی تمیز کردن ریتینر خود را از ارتودنتیست بپرسد (زیرا برخی ریتینر ها نباید با خمیر دندان تمیز شوند) و آن را هر روز تمیز کنند.
همچنین می توانید ریتینر را داخل مایع دهان شویه یا تمیز کننده های مخصوص دندان مصنوعی قرار دهید تا جرم های آن از بین برود و تازه شود.
از آنجایی که امکان شکستن پلاستیک ریتینر در صورت خشک شدن زیاد آن وجود دارد، در صورت بیرون بودن از دهان باید همیشه خیس بمانند. پلاستیک ممکن است کج شود یا تغییر حالت دهد به همین دلیل باید از قراردادن آن در آب داغ یا کنار منبع گرمایشی خودداری کرد. و در نهایت از خم کردن سیم های ریتینر خودداری کنید. حرکت دادن ریتینر در دهان می تواند باعث خم شدن سیم ها شود.
یکی دیگر از راه های نگهداری از ریتینرها این است که مواظب باشید آنها را گم نکنید. به علت گران بودن ریتینر ها، در صورت خرابی یا گم شدن آنها، والدین، اطرافیان و یا خود بیمار باید هزینه را پرداخت کند. بنابراین قبل از خالی کردن آشغال سینی و از این قبیل، ابتدا از نبودن ریتیتر ها در آن اطمینان حاصل کنید و محلی دائمی برای آنها مشخص کنید و آن را در همان محل نگه دارید. به عبارت دیگر از نگه دارنده (ریتینر) خود نگه داری کنید.
آیا پس از استفاده از ریتینر، دندان ها هرگز به حالت نخست باز نمی گردند؟
استخوان بدن انسان تا آخر عمر توانایی تغییر را دارد و به همین دلیل است که شکستگی استخوان ها می توانند بهبود پیدا کنند. از سن ۲۰ تا ۵۰ سالگی صورت انسان رشد می کند و دندان ها همچنان به جلو حرکت می کنند و باعث شلوغی دندان های جلو در فک پایینی می شوند. حتی اگر قبلا دندان های عقل را کشیده باشید، یا شلوغی دندان را با کشیدن آن یا ارتودنسی اصلاح کرده باشید باز هم ممکن است جایگاه دندان پس از سال ها تغییر کند و این امری انکارناپذیر است.
برای جلوگیری از احتمال شلوغی و نامرتبی دندان ها، بهتر است ریتینر های متحرک در طول شب و برای مدت طولانی تری استفاده شوند و ریتینر های ثابت نیز بیش از ۵ سال در دهان نگه داشته شوند. بزرگسالان اغلب برای صاف و مرتب ماندن دندان هایشان باقی عمر خود را با وجود ریتینرها در دهان می خوابند.
چه مدت باید از ریتینر استفاده کرد؟
احتمال بازگشت دندان ها به حالت نخست، یک ماه پس از پایان درمان ارتودنسی بسیار زیاد می باشد و از آنجایی که بدن مدام در حال تغییر است پس دندان هم ممکن است تغییر مکان دهد. با این که دندان طی یک شب نمی تواند به حالت قبل باز گردد اما عدم استفاده از ریتینر ها در نهایت منجر به بازگشت دندان به حالت نخست می شود. استفاده از ریتینر ها به نحوی که پزشک تجویز کرده است می تواند دندان هایتان را برای مدت طولانی تری صاف و مرتب نگه دارد.
نکته پایانی
در مدت استفاده از نگهدارنده و پس از آن، باید معاینات دندانپزشکی منظم خود را فراموش نکنید تا وجود هرگونه پوسیدگی دندان در مراحل اولیه شناسایی شود و سلامت دندانها حفظ گردد. دندانپزشک پیرامون نگهدارنده ثابت را به دقت بررسی می‌کند تا مطمئن شود به درستی در جای خود قرار داشته و اطراف آن جرم و پلاک تجمع نیافته‌اند. در مورد نگهدارنده غیر ثابت، هرگز نباید از خمیردندان معمولی برای تمیز کردن استفاده کنید چون باعث تیره شدن و خراشیدن بخش پلاستیکی آن شده و محلی برای تجمع باکتری‌ها فراهم می آورد. بسیاری از بیماران پول زیادی صرف مراقبتهای ارتودنسی می‌کنند. استفاده از نگهدارنده پس از درآوردن براکت بخش مهمی از درمان است و افزایش طول عمر نتایج درمان و زیبایی لبخند را تضمین می‌کند.
شما می توانید سوالات خود را در این زمینه با مرکز ارتودنسی دکتر نجمه تحویلدارنژاد مطرح کنید
